६७ वर्षको उमेरमा बेलायती विश्वविद्यालयबाट डिग्री

लण्डन । पढ्ने इच्छालाई उमेरले छेक्दैन् भन्ने प्रमाण हुन् लण्डन प्लमस्टिड बस्दै आएका बुद्धिजीवी, साहित्यकर्मी एवं सामाजिक अभियन्ता सुमलकुमार गुरुङ ।

उमेरले ६७ वर्ष काटिसकेका सुमलले हालै बेलायतको सोआस् युनिभर्सिटीबाट बौद्ध दर्शनमा स्नाताकोत्तर पूरा गरेका छन् । उनले एमए इन बुद्धिष्ट स्टडीको अध्ययन मेरिट डिभिजनसहित पूरा गरेर अध्ययन चाहनालाई केही कुराले पनि छेक्दैन् भन्ने सन्देश प्रवाह गरेका छन् ।

सन् १९७७ मा भारतको सिलोङस्थित नर्थ इष्टर्न हिल युनिभर्सिटीबाट अंग्रेजी, इतिहास र पोलिटिकल साइन्स विषयमा बीए गरेका थिए सुमलले । तर घरायसी अवस्था र व्यवहारिक दबाबका कारण पढाइ अघि बढाउन सम्भव नभएपछि उनलाई जागिरमा होमिनु वाध्यता बनेको थियो त्यतिबेला ।

जागिरको खोजी गर्दै जाँदा भारतीय सेनामा ‘सिनियर एनसिओ क्लर्क’ को तहमा काम गर्ने अवसर जुरेको थियो सुमललाई । १५ वर्षको सेवापछि भारतीय सेनामा पेन्सन पकाएर नेपाल फर्किएका उनले कास्कीको लुम्ले कृषि अनुसन्धान केन्द्रमा प्रशासनिक अधिकृतको रुपमा तीन वर्ष काम गरे । त्यसपछि हङकङतर्फ लागेका उनले त्यहाँ १२ वर्ष बिताए । हङकङमा रहँदा सुरक्षा अधिकृतहरुलाई प्रशिक्षण दिने काम गरे उनले ।

हङकङपछि सुमलको गन्तव्य थियो बेलायत । सन् २००८ मा बेलायत आएका उनले यहाँ सुरक्षा अधिकृतको रुपमा नोकरी गरे लण्डनको वेस्टमिनिस्टर किङ्सवे कलेजमा। जुन सेवाबाट गत वर्ष मात्रै उनले अवकास लिए ।

भारत, नेपाल, हङकङ र बेलायतमा गरी ४ दशक बढी जागिरे जीवनमा व्यस्त सुमल गत वर्ष अवकाश लिएपछि भने फुर्सदिलो बने । त्यही फुर्सदको समय सदुपयोग गर्ने सोचमा बेलायती विश्वविद्यायबाट एमए पूरा गर्ने रहर पलायो उनमा । आफ्नो विद्यार्थी जीवन पूरा गरेको ४ दशकपछि फेरि पढाइमा फर्किनुको रहस्य खोल्दै समुलले भने, ‘त्यो बेला बीए सकेर जागिरमा लाग्नैपर्ने वाध्यता थियो । त्यसैले मेरो मास्टर्सको रहर अधुरै थियो । त्यही अधुरो रहर पूरा गर्ने योजना बनाएं । जागिरबाट अवकाश लिएपछि उपलब्ध भएको खाली समयलाई अध्ययनमै लगाउन छोराछोरीले पनि सुझाव दिए ।’

अध्ययनप्रतिको उत्सुकता र चाहनाले जीवनको उत्तराद्र्धतिर फेरि सुमल झोला बोकेर विश्वविद्यालय धाउन थाले । साताकै तीन चार दिनसम्म पनि कक्षाहरु हुन्थे । उनी नियमित कक्षामा जान्थे । सहपाठीहरु आफ्ना नाति नातिनासरहका थिए । ‘शुरु शुरुमा असहज र अफ्ठेरो लागेको थियो । पढाइ टिप्न पनि सजिलो भएन । तर बिस्तारै बानी पर्दै गयो । त्यसैगरी, पढाइमा पनि प्रगति हुँदै गयो’- उनले अनुभव सुनाए ।

डायमण्ड बुद्धिष्ट सेन्टर यूकेका अध्यक्ष समेत रहेका सुमल अहिले साउथ इष्ट लण्डनमा एक बौद्ध गुम्बा निर्माण गर्ने महाअभियानमा छन् । ‘बौद्ध दर्शनका बारेमा अहिलेसम्म अध्ययन गर्ने, ग्रन्थहरु प्रकाशन गर्ने धेरैजसो विदेशी छन् । हामी नेपालीहरुले नै यसको अध्ययन, अनुसन्धान गर्न सके अझै प्रभावकारी हुन्थ्यो जस्तो मलाई लाग्ने गर्दथ्यो’, बौद्ध दर्शनसम्बन्धी विषय रोज्नुको सन्दर्भबारे सुमलले नेपाली लिंकसंग भने, ‘मैले आफैले बौद्ध दर्शनबारे अध्ययन गरेर त्यससम्बन्धी तथ्य र ज्ञानहरु उजार गर्ने उद्धेश्यले यो विषय रोजको हुँ ।’

झण्डै तीन दशकदेखि साहित्य सिर्जनामा सक्रिय उनका कविता, कथा, नियात्रा र संस्मण गरी आधा दर्जन बढी प्रकाशित छन् । अन्तरराष्ट्रिय नेपाली साहित्य समाजका केन्द्रीय सल्लाहकार उनी पूर्व केन्द्रीय उपाध्यक्ष र निवर्तमान बेलायत अध्यक्ष पनि हुन् ।

सुमलकी पत्नी सारादेवी आफैं पनि स्रष्टा हुन् । साहित्य, सिर्जनामा सक्रिय छन् । एकमात्र छोरा सुदर्शन लण्डनको किंग्स कलेज अस्पतालमा डाक्टर छन् । एक्ली छोरी पनि किंग्स कलेज युनिभर्सिटीकै लेखा शाखामा व्यवस्थापन तहमा रहेर काम गर्दै आएकी छन् । पर्वत जिल्लाको मादी गाउँपालिका चित्रेमा जन्मिएका हुन् सुमल ।